علائم اخطار روی مواد شیمیایی
علائم اخطار
هنگامی که به اطراف خود نگاه می‌کنید مواد شیمیایی متنوع و متعددی می بینیم که هرروز چه در زندگی روزمره و محل کاربا آن سر و کار داریم و یا اگر در یک محیط آزمایشگاهی مشغول به کار هستید ، حتما با علائم اخطار بیشماری مواجه هستید که در این محیط ها و یا برروی مواد شیمیایی درج هستند.
در عصر حاضر استفاده از مواد شیمیایی به طور چشمگیری افزایش داشته است.
این مواد غالبا خطراتی به علت خواص فیزیکی ، شیمیایی ، رادیواکتیو و … می توانند به طروق مختلف برای افراد حاضر در آزمایشگاه یا محیط زیست خطر آفرین هستند .
خطراتی که هر ماده ایجاد می‌کند آن هارا در دسته‌بندی مختلفی قرار میدهد و آنهایی که خطرات مشابه دارند با دستورالعمل مناسبشان دسته‌بندی و در شرایط ایمن نگهداری می‌شوند . در این مقاله به بررسی انواع علائم خطر موادشیمیایی ، اهمیت شناسایی و دسته بندی آنها می‌پردازیم .
سازمان‌های بین‌المللی استاندارسازی
انسان‌ها اولین نمادهای خطر شامل چند نقاشی ابتدایی بودند که در اوایل سال 1800 برای تعیین سم استفاده می‌کردند سپس در دهه 1920 و 1930 بعضی از کشورها شروع به استفاده از علائم اولیه برای شناسایی و دسته‌بندی مواد خطرناک کردند.
گروهی از افراد توسعه و استاندارد سازی واقعی در دهه 1960 و 1970 انجام دادند که در این دوره ، سازمان های بین‌المللی استاندارد (ISO)و سازمان جهانی کار (ILO ) شروع به ایجاد استاندارد های بین‌المللی برای برچسب‌گذاری روی محصولات شیمیایی و ازعلائم خطر استفاده کردند و نهایتاً در سال 2018 ، پیکتوگرام‌های GHS تعیین و تأیید کردند .
تا به امروز، علائم خطر GHS به عنوان کامل‌ترین و کارآمدترین نمادهای خطر مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. آشنایی کامل با علائم خطر مواد شیمیایی برای اطمینان از اینکه شما و کارمندان یا فرزندانتان به درستی از خطرات مربوطه مطلع هستید، بسیار مهم است. درک درست از این علائم به شما کمک می‌کند تا ضمن رعایت مقررات بهداشتی و ایمنی، تعداد حوادث و خسارات محیط کار را کاهش دهید.
سازمان ایمنی و سلامت مقرر کرده است تا تمام سازندگان و فروشندگان مواد شیمیایی برگه اطلاعات ایمنی برای مواد شیمیایی را تهیه کنند.
اپراتور‌های آزمایشگاه اطلاعات MSDS باید در جای مناسبی و مکانی که با مواد شیمیایی سروکار دارند نگه داری می‌کنند و تمام اوقات در دسترس افراد قرار دهد.
جدول توصیفی برچسب گذاری خطرات (Risk, R) و ایمنی (Safety, S) مواد شیمیایی در ادامه آورده شده است. این اطلاعات جهت آگاه شدن از خطرات کار با مواد شیمیایی و رعایت نکات ایمنی است.
علائم خطر
علائم خطر مواد شیمیایی، سمبل‌ها یا نشانه‌هایی هستند که بر روی بسته‌بندی مواد شیمیایی قرار داده می‌شوند تا خطرات مربوط به استفاده، نگهداری و حمل و نقل این مواد را به کاربران هشدار دهند.
این علائم به صورت بین‌المللی استانداردسازی شده‌اند تا افراد در سراسر جهان بتوانند به راحتی آنها را تشخیص دهند و معانی مختلف خطرات، از جمله قابل اشتعال بودن، سمیت، انفجاری بودن، و خورندگی را درک کنند.
هدف از این نمادها فراهم کردن اطلاعات لازم برای جلوگیری از حوادث و تضمین ایمنی کارکنان و محافظت از محیط زیست است.
به همین دلیل لازم است تا افرادی که در این مکان‌ها مشغول به کار هستند، از تمامی خطرات موجود در آزمایشگاه کاملاً آگاهی داشته باشند.
علائم ایمنی در آزمایشگاه را می‌توان به طور کلی در 4 دسته ی زیر تقسیم کرد :
- علائم دستوری
- علائم خطر
- علائم بازدارنده
- علائم شرایط ایمن
در طراحی این علائم از رنگ‌های متفاوتی استفاده می‌کنند.
اطلاعات کلی طراحی علائم اخطار
اغلب اوقات، یک تصویر می‌تواند از بسیاری کلمات و جملات گویاتر باشد. به‌همین دلیل مجموعه‌ای از علائم ایمنی در آزمایشگاه طراحی کرده‌‌اند تا محیط‌های آزمایشگاهی را به یک محل امن تبدیل کنند و از بروز سوانح و حوادث جلوگیری کنند.
لازم است تا این علائم در تمامی قسمت‌های آزمایشگاه نصب کنند تا تمامی پرسنل و کسانی که در محیط‌های آزمایشگاهی رفت و آمد دارند، با اطلاعاتی که این علائم دربردارند آشنایی یابند.
در طراحی علائم ایمنی در آزمایشگاه‌ها، معمولاً از رنگ‌های مختلفی جهت بیان خطرات متفاوت استفاده می‌کنند و این علائم به طور کلی معرف 4 دسته اطلاعات زیر هستند:
- معرفی عوامل خطرآفرین مانند مواد بیولوژیک، شیمیایی و رادیواکتیو
- وجود خطرات بالقوه در محیط مانند لیزر و میدان مغناطیسی
- احتیاطات ذکر شده در دستورالعمل‌های کار در آزمایشگاه مانند ممنوعیت خوردن و آشامیدن
- لزوم استفاده از وسایل حفاظت فردی مانند روپوش آزمایشگاهی، تجهیزات حفاظت از چشم و دستکش‌ها
اساس دسته‌بندی علائم اخطار در آزمایشگاه
ISO 7010 استانداردی است که توسط سازمان بین المللی استاندارد برای نمادها و علائم گرافیکی خطر ایجاد شده است. همچنین علائمی که نشان‌دهنده‌ی خروج اضطراری هستند نیز در این استاندارد جای می‌گیرند.
لازم به ذکر است که در مورد علائم ایمنی در آزمایشگاه، هر رنگ و هر شکل هندسی معنای خاصی به علائم می‌بخشد و استاندارد ISO 3864 این اصول و رنگ‌ها را مشخص کرده است.
7010 ISO نیز برگرفته از همین اصول می‌باشد. همچنین برای وضوح بیشتر و قابل درک بودن علائم، سعی شده است تا برای ارائه اطلاعات ایمنی از کمترین کلمات استفاده شود.
بررسی معنای هر یک از علائم اخطار رایج روی مواد شیمیایی
جمجمه و استخوان‌های ضرب در شکل : این علامت نشان‌دهنده سمی بودن ماده است. موادی که این علامت را دارند در صورت بلع، استنشاق، یا تماس پوستی به سرعت منجر به مرگ یا آسیب‌های جدی می‌شوند. مواد سمی ممکن است شامل ترکیبات شیمیایی مانند سیانیدها، برخی حلال‌ها و سموم کشاورزی باشند.
استفاده از این علامت به ما اخطار میدهد که باید با احتیاط بیشتری با ماده برخورد کنیم و از تجهیزات حفاظتی مثل دستکش ، ماسک و لباس‌های محافظ استفاده کنیم.
شعله و حریق : این علامت نشان‌دهنده قابلیت اشتعال ماده است و موادی که این علامت را دارند، به راحتی در حضور منبع اشتعال مانند شعله، جرقه یا حرارت، آتش می‌گیرند برخی از الکل‌ها، بنزین، گازهای قابل اشتعال و برخی مواد جامد این گونه هستند.
در محل‌هایی که این موادقابلیت نگهداری یا استفاده دارند ، باید اقدامات پیشگیرانه مانند استفاده از تجهیزات ایمنی، دور نگه داشتن مواد از منابع حرارتی و داشتن سیستم‌های اطفاء حریق مناسب انجام شود. این علامت به ما کمک می‌کند تا در مواجهه با مواد اشتعال‌زا محتاط تر عمل کنیم.
مواد اکسیدکننده ( دایره همراه با شعله ) : این علامت نشان‌دهنده این است که ماده قابلیت اشتعال‌زایی دارند و باعث تسریع واکنش‌های شیمیایی یا حتی انفجار می‌شود. مواد اکسیدکننده شامل پرمنگنات‌ها ، نیترات‌ها و پراکسیدها هستند که با افزایش سرعت سوختن، می‌توانند باعث ایجاد حریق‌های شدیدتر شوند .
بالن های منفجر شده : این علامت نشان‌دهنده قابلیت انفجار ماده است ، مواد انفجاری که در صورت ضربه ، حرارت یا فشار قابلیت انفجار دارند و آسیب‌های جدی به بار می‌آورند . این مواد شامل مواد منفجره، برخی گازهای فشرده و مواد شیمیایی ناپایدار هستند.
مواد خورنده : این علامت نشان میدهد که ماده می‌تواند باعث خوردگی فلزات و آسیب‌های جدی به بافت‌های بدن شود. مواد خورنده شامل اسیدها، بازها و برخی حلال‌های قوی هستند که تماس با این مواد می‌تواند منجر به سوختگی شدید پوست، آسیب به چشم‌ها و حتی آسیب به دستگاه تنفسی شوند.
خطر سلامتی : این علامت نشان‌دهنده خطرات جدی برای سلامتی است که منجر به سرطان‌زایی، جهش‌زایی، سمیت تولیدمثلی یا آسیب به اعضای خاص بدن می‌شوند. موادی که این علامت را دارند شامل برخی مواد شیمیایی صنعتی، حلال‌ها و گازهای سمی باشند و استفاده از این مواد باید با احتیاط و رعایت نکات ایمنی خاصی هستند .
تعجب ! : این علامت نشان‌دهنده خطرات متوسط به سلامتی مانند تحریک پوستی، تحریک چشم، یا سمیت عمومی است.
موادی که این علامت را دارند، ممکن است شامل شوینده‌ها، برخی حلال‌ها و مواد شیمیایی خانگی باشند. اگرچه این مواد نسبت به دیگر مواد خطر کمتری دارند، اما همچنان احتیاط شرط اول است و استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند دستکش ، عینک ایمنی و جلوگیری از تماس طولانی مدت با این مواد ضروری است.
خطرات محیطی ( ماهی و درخت ) : این علامت نشان‌دهنده خطرات محیطی ماده است. موادی که این علامت را دارند، می‌توانند به محیط زیست از جمله حیات آبزیان و گیاهان آسیب برسانند. این مواد ممکن است شامل آفت‌کش‌ها، برخی حلال‌ها و مواد شیمیایی صنعتی باشند.
مدیریت مناسب و دفع این مواد به گونه‌ای که به محیط زیست آسیب نرساند، ضروری است. این علامت در راستای جلوگیری از آسیب‌های زیست‌محیطی به ما کمک می‌کند.
برای خواندن دیگر مقالات به سایت مال کالا مراجعه نمایید.
