معرف فنل فتالئین 250gr (محلول)

فنل فتالئین^[۱](به انگلیسی Phenolphthalein) یا فنول فتالین پودری ریزدانهٔ و سفیدرنگ و یک ترکیب شیمیایی (با چهار گونه مولکول مختلف) با فرمول C₂₀H₁₄O₄ است. بطور معمول به عنوان شناساگر یا معرفی برای اسید و بازها استفاده شده و دارای دامنه کاربرد PH آن از ۸ تا ۱۰ برای شناسایی بازها می‌باشد.
در محیط اسیدی بیرنگ و در محیط بازی قرمز ارغوانی است و از محلول واکنش آهسته آن در مدارس، برای شناساندن معرف‌ها به دانش آموزان استفاده می‌شود. فنل فتالین در آب نامحلول است و اغلب در آزمایش‌ها، آن را با الکل رقیق میکنند. این ماده به خودی خود یک اسید ضعیف بوده و در محلول یون هیدروژن آزاد می‌کند.

فنل فتالین در گذشته به عنوان ملین و ضد یبوست نیز استفاده میشد، اما بخاطر خواص کارسینوژن و سرطانزایی به‌طور کامل از فهرست تجویز حذف گردیده است^[۲]. بطور عمده در شناسایی اسیدها و بازها کاربرد دارد. از ترکیبات آن با الکل و استفاده از آب اکسیژنه (پراکسید هیدروژن) در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی و در بیمارستان برای تشخیص خون مخفی(Occult blood test) در مدفوع استفاده میگردد^[۳].

کمی سدیم هیدروکسید را در مقداری آب بیندازید. سپس چند قطره فنل فتالئین را (که با الکل حل کرده‌اید) در این محلول بریزید، مشاهده خواهید کرد که رنگ محلول ارغوانی می‌شود. حال اگر کمی استیک اسید(CH3COOH) در آن بریزید، مشاهده می‌کنید که رنگ آن به حالت اول بازمی گردد. سپس کمی قلیاب یا سود سوزآور(سدیم هیدروکسید) در آن بریزید، خواهید دید که رنگ آن به ارغوانی باز می‌گردد. این تغییرات به خاطر اسیدی و بازی شدن محیط است؛ به طوری که وقتی فضا اسیدی می‌شود، رنگ فنل فتالئین بی رنگ می‌شود و وقتی محیط، بازی می‌شود، رنگ محلول ارغوانی می‌شود.

فنل فتالئین یک ترکیب شیمیایی با فرمول C20H14O4 و اغلب اوقات به صورت مختصر به صورت ” HIn ” یا ” phph ” نوشته می شود . از فنل فتالئین اغلب اوقات به عنوان شناساگری برای تیتراسیون های اسید – بازی استفاده می شود . در این رابطه ، ای ماده در محلول های اسیدی بی رنگ و در محلول های بازی صورتی رنگ می شود .

فنل فتالئین در آب اندکی حل می شود و معمولا برای استفاده در آزمایش ها در الکل حل می شود . اسید ضعیفی است که می تواند یون های H+ را در حلال از دست بدهد . مولکول های فنل فتالئین بی رنگ و یون فنول فتالئین صورت رنگ است . زمانی که یک باز به فنول فتالئین اضافه می شود ، توازن مولکول ⇌ یون ها به سمت راست جا به جا شده در نتیجه منجر به یونیزاسیون بیشتر به دنبال حذف یون های H+ می شود . این امر توسط قانون Le Chatelier پیش بینی می شود .

کاربرد های فنل فتالئین

شناساگر فنل فتالئین

استفاده ی متداول از فنل فتالئین به عنوان شناساگری در تیتراسیون های اسید – بازی است . هم چنین به عنوان ترکیبی از یک شناساگر جهانی به همراه متیل رد ، بروموتیمول بلو و تیمول بلو ، عمل می کند .

فنول فتالئین در محلول آبی 4 حالت مختلف به خود می گیرد ، تحت شرایط شدیدا اسیدی ، به شکل پروتون دار شده وجود دارد که یک رنگ نارنجی به وجود می آورد . تحت شرایط شدیدا اسیدی ، شکل لاکتونی بی رنگ است .

کاربرد های پزشکی

فنول فتالئین بیش از یک قرن به عنوان یک ضد یبوست استفاده می شده است ولی حالا از فهرست ضد یبوست های بدون نیاز به نسخه ی پزشک به علت نگرانی هایی در رابطه با سرطان زایی ، حذف شده است .

با وجود نگرانی های موجود در رابطه با سرطان زایی آن ، استفاده از فنول فتالئین به عنوان یک ضد یبوست بعید است که باعث بروز سرطان تخمدان شود . فنول فتالئین مشخص شده است که مانع ریزش کلسیم سلولی در بدن انسان می شود . این امر تحت تاثیر دو فعال کننده ی ترومبین ( بند آورنده ی خون موضعی ) و thapsigargin قرار دارد که کلسیم درون سلولی را آزاد می کنند .

آزمایش
کمی سدیم هیدروکسید را در مقداری آب بیندازید. سپس چند قطره فنل فتالئین را (که با الکل حل کرده‌اید) در این محلول بریزید، مشاهده خواهید کرد که رنگ محلول ارغوانی می‌شود. حال اگر کمی اسید استیک(CH3COOH) در آن بریزید، مشاهده می‌کنید که رنگ آن به حالت اول بازمی گردد. سپس کمی سود سوزآور(سدیم هیدروکسید)در آن بریزید، خواهید دید که رنگ آن به ارغوانی باز می‌گردد. این تغییرات به خاطر اسیدی و بازی شدن محیط است. به طوری که وقتی فضا اسیدی می‌شود، رنگ فنل فتالئین بی رنگ می‌شود و وقتی محیط، بازی می‌شود، رنگ محلول ارغوانی می‌شود.

انواع شناساگر
معمولا می‌توان برای هر گسترده‌ای از PH ، شناساگری مناسب یافت. تعدادی از شناساگرهای معمولی در جدول زیر آمده‌اند.

شناساگرهای فتالئین :
اکثر شناساگرهای فتالئین در محلول‌های اسیدی ملایم ، بی‌رنگ‌اند، و در محیط قلیایی رنگهای گوناگونی از خود ظاهر می‌کنند. در محلول‌های قلیایی شدید رنگ این شناساگر بتدریج محو می‌شود که در بعضی از کاربردها این امر پدیده نامناسبی است و به صورت یک گروه ، فتالئین‌ها در آب به سختی حل می‌شوند و حلال معمولی این گروه از شناساگرها ، اتانول است. معروفترین شناساگر فتالئین ، فنول فتالئین است.

شناساگرهای سولفون فتالئین
بسیاری از سولفون فتالئین‌ها دو گستره تغییر رنگ مفید دارند. یکی در محلول‌های نسبتا اسیدی و دیگری در محیط‌های خنثی یا بازی ملایم واقع می‌شود. بر خلاف فتالئین‌ها ، رنگ بازی این گروه در محیط قلیایی پایدار است. به واسطه قدرت اسیدی قابل توجه سولفون فتالئین ، معمولا از نمکهای سدیم آن ها جهت تهیه محلول شناساگرها استفاده می‌شود. ساده‌ترین شناساگر از گروه سولفون فتالئین ، فنول سولفون فتالئین است که به نام قرمز فنول معروف است.

شناساگرهای آزاد
اکثر شناساگرهای آزاد را افزایش قدرت بازی ، یک تغییر رنگ از قرمز زرد از خودشان می‌دهند گستره انتقال آنها عموما در قسمت اسیدی است. نمونه‌هایی که بیشترین بر خورد را با آنها داریم عبارتند از نارنجی مبیل و قرمز متیل