زایلین مایعی بی رنگ با فرمول شیمیایی C8H10، یا C₆H₄(CH₃)₂ است که به دی متیل بنزن نیز معروف است و دارای ایزومرهای متازایلین، پارازایلین و اورتوزایلین می باشد که با توجه به محل قرار گرفتن گروههای متیل روی حلقه بنزن تولید می شوند. زایلین یک محصول مهم پتروشیمیایی است که در اثر کربنه شدن زغال سنگ هنگام ساخت سوخت کک تولید می شود. زایلین در اثر متیلاسیون بنزن و تولوئن نیز ایجاد می شود.
زایلین یک هیدروکربن معطر است که به طور گسترده‌ای در صنایع و تکنولوژی پزشکی به عنوان حلال استفاده می‌شود. این یک مایع یا گاز بی‌رنگ و بویی شیرین است که به طور طبیعی در نفت، زغال سنگ و چوب رخ می‌دهد و به همین دلیل زایلین نامیده می‌شود زیرا در روح چوب خام وجود دارد این یک فرمول شیمیایی C6 H4 (CH3) 2 دارد و به عنوان “دی متیل بنزن” نامیده می‌شود؛ زیرا از یک حلقه شش کربن متشکل است که دو گروه متیل را متصل می‌کند. زایلین دارای سه ایزومر اورتو ، پارا و مخلوط زایلین می‌باشد
زایلین (از یونانی ξύλο، xylo، “چوب”)، xylol یا dimethylbenzene هر یک از سه ایزومر دی متیل بنزن یا ترکیبی از آنها است. با فرمول (CH3) 2C6H4، هر یک از سه ترکیب یک حلقه بنزن مرکزی با دو گروه متیل متصل در جایگزین دارد. آنها همه مایعات بی‌رنگ و مضر هستند، بعضی از آنها دارای ارزش صنعتی عالی هستند. این مخلوط به عنوان زایلین نامیده می‌شود.
زایلین را با آب و انواع مختلفی از الکل تشکیل می‌دهند. با استفاده از آب، آسئوتروپ از ۶۰٪ زایلین تشکیل‌شده و جوش در دمای ۹۴٫۵ درجه سانتیگراد همانطور که با بسیاری از ترکیبات آلکیل بنزن، اکسیلن ها را با هالوکربن های مختلف تشکیل می دهند.
زایلین مایع و بخار بی‌رنگ است. در آب حل نمی‌شود و در صورت ترکیب شدن در بالای آب چگال شناور می‌شود. این در دمای اتاق قابل اشتعال است. فرمول شیمیایی برای زایلن C8H10 یا به طور خاص (C6H4) (CH3) 2 است. مترادف های دیگر برای زایلن دی متیل بنزن، متیل تولوئن، زایلول و کایسول های مخلوط است. سه ایزومر اصلی از زایلن وجود دارد که عبارت است از اورتوکسیلن، متاکسیلن و پاراکسیلن. ایزومر چهارم اتیل بنزن است.
خصوصیات زایلین
زایلین مایعی بی رنگ، فرار، قابل اشتعال و با بویی خوش است.
زایلین تقریباً غیر قابل حل در آب است.
موارد مصرف زایلین
زایلین یکی از 30 ترکیب شیمیایی است که بصورت انبوه تولید می‌شود و در صنایع تولید لاستیک، رنگ، چسب، جلادهنده، روان‌کننده و جوهر، آبکاری، چرم و کاغذ، مواد شوینده و پاک کننده و انواع سوخت‌ها از ترکیبات زایلین استفاده شده و به عنوان مکمل همراه بنزن به بنزین اضافه می‌شود.
ایزومرهای زایلین به عنوان حلال‌های صنعتی و در واکنش‌های سنتزی به عنوان واسطه استفاده می‌شوند.
همچنین درصنعت برای تولید پوشش های ضد آب و لوله های خط انتقال به میزان زیاد از زایلین استفاده می شود.
زایلین برای شست و شوی تجهیزات کامیون ها، ریلهای قطار و ظروف چند وجهی هواپیماها نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
ایمنی زایلین :
اطفا حریق :
خطر آتشگیری : مایع قابل اشتعال است. بخارات این ماده در دمای کمتر از 17 درجه سانتی گراد می تواند با هوای اتاق مخلوط انفجاری تشکیل دهد. همچنین بخارات این ماده می تواند توسط تخلیه الکتریسیته ساکن محترق شود.
نحوه مناسب اطفا : کربن دی اکساید، پودر مواد شیمیایی خشک، فوم، اسپری یا مه آب.
سایر توضیحات : آب ممکن است بی اثر باشد زیرا توانایی خنک کردن و سرد کردن این ماده را تا زیر نقطه اشتعال ندارد.
هشدارهای حفاظتی :
تماس با چشم : این مایع در مطالعات آزمایشگاهی بر روی حیوانات سبب تحریکات مختصر چشم شده است. تحریکات چشمی در اثر بخارات این ماده و در غلظت های کمتر از 200 ppm می باشد.
تماس با پوست : مطالعات نشان داده که در اثر تماس با ایزومرها زایلین تحریک، قرمزی و سوختگی های حساسی ایجاد می کند. این تاثیرات اغلب پس از گذشت زمانی حدود 1 ساعت بعد از قطع تماس برگشت پذیر می باشد.
بلعیدن و خوردن : در مطالعات بر روی حیوانات نشان داده شده است که این ماده سمیت خفیفی از راه خوراکی دارد. خوردن مقدار زیادی از این ماده مشکلاتی شبیه تحت تاثیر قرار گرفتن سیستم اعصاب مرکزی مثل گیجی، حالت تهوع و استفراغ را می نماید.
تنفس : تاثیر اساسی استنشاق بخارات زایلین بر روی سیستم اعصاب مرکزی می باشد که علائم آن عبارتند از سردرد، گیجی، تهوع و استفراغ.
حریق : مایع قابل اشتعال می باشد.
کمک های اولیه :
تماس با چشم : سریعا چشم های آلوده را به مدت 15 دقیقه با آب ولرم شستشو داده، پلکها باز نگه داشته شوند. اگر تحریکات چشمی باقی مانده بود به پزشک مراجعه شود.
تماس با پوست : لباس های آلوده را از تن خارج کرده پوست را با آب و صابون شستشو دهید. اگر علائم و نشانه های تحریک آشکار شد به پزشک مراجعه کنید.
بلعیدن و خوردن : هرگز به فردی که بیهوش است چیزی نخورانید. در صورت هوشیاری فرد دهان وی را با آب تمیز شستشو داده و فرد را وادار به استفراغ نکنید. به فرد هوشیار 240 تا 300 میلی لیتر آب بخورانید به پزشک مراجعه شود.
تنفس : منبع مولد آلودگی یا فرد را به هوای آزاد برده. در صورت مشکل تنفسی به فرد دستگاه اکسیژن پزشکی وصل کنید و در صورت قطع تنفس به وی اکسیژن مصنوعی دهید. به پزشک مراجعه شود.
اطلاعات پزشکی : علائم حیاتی فرد ( دما، فشار خون و …) را مرتب چک کرده به پزشک یا نزدیکترین مرکز کنترل سموم مراجعه شود.
احتیاطات شخصی :
حفاظت پوست : این ماده با پوست و یا لباس نباید در تماس باشد. هنگام حمل و نقل این ماده می بایست از لباس های حفاظتی و دستکش استفاده شود.
حفاظت چشم : از عینک محافظ با قاب دور چشم استفاده شود. در اکثر مواقع محافظ صورت ضروری است.
حفاظت بدن : دستکش ، لباس و کفش مقاوم در برابر مواد شیمیایی استفاده شود. دوش و چشم شور ایمنی در محیط های کار با این ماده الزامی است.
حفاظت تنفسی : در زمان هایی که تهویه محیط مناسب نمی باشد و یا برای کنترل ذرات این ماده در زیر حد استاندارد از سیستم های محافظ دستگاه تنفسی استفاده شود.
جابجایی و انبارداری :
احتیاطات جابجایی : این ماده قابلیت اشتعال بسیار بالایی دارد و فوق العاده سمی است. اپراتور می بایست به کلیه تجهیزات ایمنی فردی مورد نیاز ، ایمن باشد. افرادی که با این واد کار می کنند باید طرز کار ایمن و خطرات با این مواد را آموزش ببینند.
شرایط انبارداری : در محیط خنک ، با تهویه محیطی مناسب و به دور از اشعه مستقیم آفتاب ، گرما و سایر منابع مشتعل و محترق دیگر نگهداری شوند.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.