اسید فرمیک یا جوهر مورچه چیست و چه کاربردی دارد؟
اسامی مترادف اسید فرمیک:
فرمیک اسید، متانوئیک اسید، هیدروژن کربوکسیلیک اسید، فرمیلیک اسید، فورمیک اسید ، formic acid ، جوهر مورچه.
فرمول شیمیایی: CH2O2
جرم مولی: ۴۶٫۰۳
خلوص : ۸۵%
شکل ظاهری : بی رنگ ، سمی، خورنده
دمای ذوب: ۸٫۴°
دمای جوش: ۱۰۰٫۸°
گرید: صنعتی و آزمایشگاهی
برند: چینی
اسید فرمیک چیست؟
اسید فرمیک (جوهر مورچه) یا متانوئیک اسید، ساده‌ترین عضو گروه کربوکسیلیک اسیدها میباشد. در طبیعت در نیش حشراتی مانند مورچه و زنبور نیز یافت میشود. همچنین ترکیب عمده، ماده گزش‌زا در برگ گزنه‌است.
ریشه لغوی فرمیک اسید از نام لاتینی مورچه (Formica) گرفته شده‌است. زیرا این ترکیب اولین بار از تقطیر تخریبی مورچه بدست آمده است.
اسید فرمیک در حالت مایع و جامد شامل شبکه‌ای نامحدود از مولکول هایی است که با پیوند هیدروژنی به هم متصل هستند.
بیشتر خواص اسید فرمیک همانند خواص سایر اسیدهای کربوکسیلیک می‌باشداما آن نمی‌تواند اسید کلرید ایجاد کند.
تاریخچه فرمیک اسید:
در سده ۱۵ شیمیدانها و دانشمندان علوم طبیعی می‌دانستند که از تجمع مورچه‌ها بخارهای اسیدی متصاعد میشود.
اولین بار جان ری طبیعت شناس انگلیسی در سال ۱۶۷۱ این اسید را از تقطیر توده‌ای از مورچه‌های مرده، جدا کرد. اما سنتز شیمیایی آن اولین بار توسط شیمیدان فرانسوی ژوزف گیلوساک از اسید هیدروسیانیک انجام گرفت.
در سال ۱۸۵۵ شیمیدان فرانسوی دیگری به نام Marcellin berthelot اسید فرمیک را با استفاده از مونواکسید کربن سنتز کرد، شبیه روشی که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خواصی که اسید فرمیک دارد:
این ماده به آهستگی تجزیه شده و منوکسید کربن تولید می نماید .اسید فرمیک در تماس با بازهای قوی ، اسیدهای قوی و آلومینیوم شدیدا واکنش می دهد .
در مواجهه با اکسید کننده های پر قدرت ، الکلها و پراکسید هیدروژن شدیدا واکنش داده و منفجر می شود.
کاتالیستها ممکن است باعث تجزیه این ماده و تولید آتش و انفجار همراه با گاز هیدروژن گردند . در صورت وارد کردن شوک به ترکیب این ماده با نیترو متان سبب انفجار می شود .
اسید فرمیک سبب خوردگی سرب ، آلومینیوم ، آهن و فولاد می گردد .
البته در برابر فولاد ضد زنگ بی اثر می باشد که آن نیز بستگی به عیار فولاد آن دارد. در اثر تجزیه این ماده گرما و co2 ایجاد می شود.
فرمیک اسید در طبیعت علاوه بر مورچه در نیش بسیاری از حشرات مانند زنبور و همچنین گیاه گزنه نیز یافت می شود و به عنوان ماده شیمیایی دفاعی مورد استفاده قرار می گیرد.
وقتی مورچه تحریک می شود این اسید از غده ی سمی به نیشش منتقل می شود و از آنجا به بیرون پرتاب می شود(فاصله پرتاب نیش در بعضی گونه ها حتی به ۱ متر نیز می رسد!) و از آنجایی که PH فرمیک اسید در حدود ۲ الی ۳ می باشد مهاجمین معمولا یا می میرند و یا فرار می کنند.
کاربرد های اسید فرمیک :
اسید فرمیک بیشتر به عنوان نگهدارنده (جلوگیری از فاسد شدن) و آنتی باکتریال در غذای دام استفاده میشود.
پاشیدن مقداری از آن روی علف تازه خشک شده از فساد و پوسیدگی آن جلوگیری کرده و مواد مغذی آن را تا حد بالایی حفظ می‌کند.
برای جلوگیری از فساد غذای زمستانی دامها در مجتمع های بزرگ دامداری از این ماده استفاده میشود.
اسید فرمیک در مرغداریها برای از بین بردن باکتری سالمونلا به غذای مرغها اضافه میشود. این ترکیب همچنین به مقدار ناچیز در صنعت نساجی و دباغی استفاده میشود.
برخی از مشتقات آن مانند استرهای فرمات در صنعت خوشبوکننده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ایمنی بیشترین خطر فرمیک اسید در تماس پوست یا چشم با مایع یا بخار غلیظ آن است. تماس پوست با مایع یا بخار آن باعث سوختگی شیمیایی و در صورت تماس با چشم ممکن است باعث ایجاد آسیبهای دائمی در چشم شود.
تنفس بخار آن موجب تحریک و سوزش دستگاه نفسی میشود. از آنجا که ممکن است مقادیری CO در بخار اسید فرمیک موجود باشد باید در نگهداری، حمل و نقل و استفاده از آن نکات ایمنی کاملاً رعایت شود.
سازمان غذا و داروی آمریکا مقدار مجاز، بخار اسید فرمیک در هوای محیط کار را ۵ppm اعلام کرده‌است. اسید فرمیک به آسانی متابولیزه شده و از بدن دفع میشود.
اما با این همه قرار گرفتن مداوم در معرض آن باعث ایجاد عوارض مزمن مثل ایجاد حساسیتهای پوستی میشود.
آزمایش روی حیوانات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که قرار گرفتن طولانی در معرض اسید فرمیک باعث ایجاد جهش ژنی و آسیبهای کلیوی و کبدی میشود.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.