میکروب شناسی یا همان میکروبیولوژی ( microbiology ) دانش و علمی است که در آن به ترکیب ، شکل، ویژگی ها ، بیماری زایی های میکروارگانیسم ها(همان میکروب ها) یا جاندارانی که بسیار ریز اندامند ( ریز اندامگان یا تک سلولی اند یا چند سلولی و یا حتی بی سلولی) جستجو بحث میشود. پروکاریوت ها یا همان باکتری ها، ویروس ها، پوکاریوت ها ( مثل قارچ ها و تک سلولی ها ) در میکروبیولوژی بیشتر مورد بحث و گفت و گو قرار میگیرند .
در آزمایشگاه های میکروبیولوژی بیشتر عفونت های میکروب ها را مورد آزمایش قرار میدهند که به باکتری شناسی، قارچ شناسی، ویروس شناسی و انگل شناسی نیز کمک میکند.
بسیاری از افراد این تفکر را دارند که میکروب ها باعث ایجاد و شاخه اصلی بیماری ها هستند برای همین از میکروب ها میترسند ولی این میکروب ها در بعضی آزمایش ها و تولید بعضی دارو ها مثل آنتی بیوتیک و … نقش مفیدی دارند از آن ها برای انتقال دنا یا همان DNA به برخی از جانداران پیچیده مانند گیاهان و جانوران استفاده میگردد .
یا حتی میتوان گفت از میکروب ها برای فرایند های متعدد و مفیدی مانند تخمیر صنعتی الکل ، سرکه و … استفاده میگردد.
بنابراین میتوان گفت میکروب ها همیشه هم مضر نیستند.
از اساسی ترین تجهیزات مورد استفاده در میکروبیولوژی میتوان به آون، انکوباتور، اتوکلاو و … اشاره کرد .
تجهیزات میکروبیولوژی به شکل زیر دسته بندی میشود :
- مواد شیمیایی: مانند نمک های معدنی ، مواد آلی ، حلال های مختلف و محلول های معرف.
- محیط کشت : مانند پودئ انواع مختلف محیط کشت ،مانند نوترینت آگار ، نوترینت براث ، لاگتوز براث.
- شیشه آلات : مانند ارلن مایر، پیپت ، بالن ژوژه ، استوانه مدرج ، قیف شیشه ای .
- ابزار های انتقال کشت : لوازمی برای انتقال کشت های میکروبی از محیط قدیمی به محیط جدید مثل لوپ میکروبیولوژی ، نیدل ، پیپت پاستور ، سمپلر و سر سمپلر ، سواب .
- دستگاه ها و تجهیزات میکروبیولوژی یا همان میکروب شناسی : میکروسکوپ ، اتوکلاو ، فور ، هود لامینار ، کلنی کانتر ، انکوباتور ، انکوباتور شیکر دار ، شیکر، ورتکس ، سانترفیوژ ، جار بی هوازی ، بن ماری ، الکتورفورز .
معرفی ابزار الات میکروب شناسی
از مهم ترین تجهیزات مورد استفاده در میکروبیولوژی میتوان به تجهیزات زیر اشاره کرد
هود لامینار یا هود میکروبی (Laminar Hood) -میکروب شناسی
حفط سلامت هنگام ازمایشات
برای حفط سلامت در هنگام آزمایشات و … از هود لامینار یا همان هود میکروبی استفاده میشوند. ایمنی همیشه حرف اول را میززند از این رو این دستگاه ایمنی افراد را در برابر میکروارگانیسم ها حفط میکند این دستگاه از مهم ترین تجهیزات میکروبیولوژی است .
اتوکلاو(Autoclave)
ضدعفونی کردن تجهیزات
همیشه قبل از انجام آزمایشات در ازمایشگاه باید تجهیزات، دستگاه ها و مواد مورد نیاز ضد عفونی و ایمن شوند.دستگاه اتوکلاو همین کار را انجام میدهد . این دستگاه با استفاده از حرارت مرطوب توانایی این را دارد که محیط کشت ، شیشه آلات و ابزار ها را استریل کند.اما موادی که نقطه جوش پایینی دارند مانند اتانول و کلروفوم ، مواد اشتعال پذیر، مواد خورنده ( مانند اسید ها ،حلال ها و مواد رادیو اکتیو ) نباید اتوکلاو شوند، این مواد باید درر یک ضرفی قرار بگیرند که بخار و حرارت بتواند انتقال پیدا کند و در ظروف به طور کامل و محکم بسته نشود ، تا بخار توانایی انتقال داشته باشد .
انکوباتور(Incubator)-میکروب شناسی
به طور معمول انجام آزمایشات میکروبیولوژی با رشد سلول ها و میکروب ها ( میکروارگانیسم ها ) روی محیط های کشت ویژه انجام میشود . انکوباتور شرایط محیطی مناسب را ایجاد میکند که کشت و رشد این سلول ها و میکروارگانیسم ها میسر میشود .
انکوباتور شیکردار
برای شیک کردن مواد مغذی ،مخلوط کردن و یا اکسیژن دهی در کشت میکروبی مایع برای رشد باکتری ها و همزمان شیک کردن ان ها ، انکوباتور شیکردار مورد استفاده قرار میگیرد .
آون ( یا فور Ovens) ازمایشگاهی -میکروب شناسی
دستگاه چند منظوره
این دستگاه یک دستگاه چند منظوره و پر کاربرد است که توانایی این را دارد که به عنوان خشک کن ، انکوباتور و حتی استریلایز مورد استفاده قرار بگیرد .
میکروسکوپ(microscope)
همه ما با این دستگاه آشنایی داریم این دستگاه میتواند اغلب ازمایش های میکروبیولوژی را ( مانند رنگ آمیزی کپسول باکتری ) را بررسی کند البته این آزمایشات نیاز به میکروسکوپ ویژه دارد .
ترازو آزمایشگاهی(Laboratory scale)-میکروب شناسی
وجود ترازو در تمامی آزمایشگاه ها ضروری است. دقت ترازو ها معمولا تا دقت 0.00001 در بازار به فروش میرسد ، کاربرد این ترازو ها در وزن کردن نمونه ها ، محیط کشت و … به کار میرود .
کلنی کانتر(Counter colony)
این دستگاه میتواند باکتری ها و میکروارگانیسم های موجود در محیط کشت را بشمارد و کاربرد آن همین است اما فرقی که با میکروسکوپ دارد این است که بر خلاف میکروسکوپ که همه سلول های مرده و زنده را میشمارد این دستگاه فقط سلول های زنده را میشمارد.
سانتریفیوژ(centrifuge) -میکروب شناسی
از دیگر دستگاه های آزمایشگاه میکروبیولوژی یا همان میکروب شناسی میتوان به سانتریفیوژ اشاره کرد که کاربرد آن میتوان به جداسازی و تفکیک اجزای یک نمونه بر اساس ویژگی های مولکولی مانند چگالی و وزن اشاره کرد .
بن ماری یا حمام آب (water bath)
حرارت غیر مستقیم
یکی دیگر از دستگاه های آزمایشگاهی میکروب شناسی بن ماری است که دارای یک محفطه است که تا نیمه از آب مقطر پر میشود و توسط دکمه تنطیم دما میتوتند دمای آب را تا دمای آب جوش برساند ، اگر زمانی نیاز به حرارت غیر مستقیم باشد از این دستگاه استفاده میشود .
شیکر آزمایشگاهی(Laboratory shaker)-میکروب شناسی
این دستگاه برای هم زدن و مخلوط کردن مایعات به کار میرود که باعث یکنواختی و یک دستی نمونه میشوند . ممکن است بعضی از شیکر ها توانایی تنطیم دما را نیز داشته باشند .
ورتکس(Vortex Mixer)
کاربرد این دستگاه یعنی کاربرد ورتکس در آزمایشگاه میکروب شناسی ( میکروبیولوژ ) این است که برای مخلوط کردن و یا جمع کردن ذرات رسوب شده در ته طرف آزمایگاهی استفاده می شوند .
سایر تجهیزات آزمایشگاهیی میکروبیولوژی ( میکروب شناسی ) :
- آنس : این وسیله برای کشت دادن باکتری ها ی که در محیط های کشت مختلف و یا انتقال مقداری از کلنی باکتری از یک محیط کشت به یک محیط کشت دیگر مورد استفاده قرار میگیرد . از مشخصات ظاهری این دستگاه میتوان به طول آن که به اندازه 4 سانتی متر است که سر و دسته دارد اشاره کرد . سر آن از جنس پلاتین یا کروم است .
- میکروپیپت ها (سمپلر ها ) : از این دستگاه در آزمایشگاه میکروب شناسی (میکروبیولوژی ) برای انتقال مایع به مقدار معین از یک محیط به محیط دیگر است که اگر این دستگاه (میکروپیپت یا سمپلر ها ) را کالیبره کنیم ، میتوانیم دقیق ترین اندازه گیری را از مایعات جمع آوری کنیم .
- سوآب : کارکرد سوآب برای نمونه برداری میباشد ویژگی های ظاهری سوآب ، چوبی شبیه به گوش پاک کن بلند که فقط یک سر آن دارای پنبه است
جمع بندی
همانطور که مشاهده کردید دستگاه های متفاوت در آزمایشگاه میکروب شناسی است خیلی از آن ها برای ضد عفونی کردن و تمیز نگه داشتن دستگاه است بنابراین میتوان فهمید در این آزمایشگاه ضد عفونی کردن دستگاه آلات از اهمیت بالایی برخوردار است علاوه بر آن ما با اساسی ترین تجهیزات مورد استفاده در میکروبیولوژی آشنا شدیم.
